Όλα τα παιδιά έχουν ζήσει εμπειρίες άγχους και φόβου, αγωνίας, ανησυχίας ίσως και πανικού. Υπάρχουν ωστόσο παιδιά που ζουν είτε ιδιαίτερα έντονα είτε για μεγάλο χρονικό διάστημα με την εμπειρία αυτών των συναισθημάτων και δυσκολεύονται να συμμετέχουν στις καθημερινές ρουτίνες ή να χαίρονται τις σχέσεις τους με άλλα άτομα.
Η φοβία αναφέρεται σε φόβο που δε δικαιολογείται από τις υπάρχουσες συνθήκες ή τους δείκτες ανάπτυξης του παιδιού. Ο φόβος αυτός επιμένει χωρίς να αναγνωρίζεται μια άμεση απειλή, το παιδί φοβάται υπερβολικά, αποφεύγει συγκεκριμένες συνθήκες ή αντικείμενα που του προκαλούν φόβο και αναστέλλει ή περιορίζει σημαντικές δραστηριότητες. Η φοβία χαρακτηρίζεται από μια αίσθηση αυξημένης κινητοποίησης και έντονη ανάγκη του ατόμου να ξεφύγει από τη κατάσταση που του δημιουργεί φόβο. Πρόκειται για έντονη ανησυχία, έγνοια και στενοχώρια χωρίς εύκολα προσδιορισμένο αντικείμενο.
Ως σχολική φοβία ορίζεται η συστηματική άρνηση του παιδιού να πάει σχολείο.
Η σχολική φοβία παρουσιάζεται ως εξής: την ώρα του πρωινού το παιδί εκδηλώνει συμπτώματα όπως ναυτία, εμετό, πονοκέφαλο, πόνους στο στομάχι και στη κοιλιά. Παρουσιάζει επίσης συμπτώματα αντικοινωνικής συμπεριφοράς όπως εκρήξεις θυμού, επιθετικότητα, υπερκινητικότητα, άρνηση να δεχτεί φαγητό ή κλαίει, χτυπιέται, αντιστέκεται σωματικά και παρακαλάει να μη το στείλουν στο σχολείο. Τα συμπτώματα αυτά εξαφανίζονται αυτόματα μόλις το παιδί πάρει από τους γονείς του την πολυπόθητη άδεια παραμονής στο σπίτι ή την άδεια του δασκάλου να φύγει από το σχολείο. Συνήθως το «χτίσιμο» της φοβίας έχει ξεκινήσει πριν την έξαρση των συμπτωμάτων τα οποία τελικά εμποδίζουν το παιδί να πάει στο σχολείο.
Το παιδί με σχολική φοβία μπορεί να παραπονεθεί ότι υφίσταται κοροϊδία ή χειροδικία από τους συμμαθητές του ή ότι ο δάσκαλος είναι ιδιαίτερα αυστηρός μαζί του. Αν και κάτι τέτοιο μπορεί να ισχύει, συνήθως τα αίτια της σχολικής φοβίας είναι πολύ βαθύτερα.
Έχουν να κάνουν με την ιδιοσυγκρασία των παιδιών ( ντροπαλότητα, εσωστρέφεια, εξάρτηση του παιδιού από τους ενήλικους, παρερμηνεία γεγονότων, αρνητικές σκέψεις), οικογενειακούς παράγοντες (τρόποι που η οικογένεια αντιδρά στο στρες, υπερβολικός έλεγχος και υπερπροστασία ή από την άλλη απόρριψη, εχθρότητα ή αδιαφορία για τις ανάγκες του παιδιού) και τέλος γεγονότα ζωής ( bulling, μετακόμιση, μια ασθένεια, ένα θάνατος ή άλλα καθημερινά συμβάντα).
Το παιδί μη πηγαίνοντας στο σχολείο προκαλεί τη προσοχή των γονέων του και επιπλέον νιώθει ασφάλεια στο σπίτι του. Οι γονείς σε γενικές γραμμές ακολουθούν την εξής στάση όταν το παιδί τους αρνείται να πάει σχολείο: το παρακαλούν επίμονα, του δίνουν δώρα για να το πείσουν, μετά το τιμωρούν αν δεν υπακούσει και μπλέκονται σε λογομαχίες και όταν αποτυγχάνουν σε όλα αυτά νιώθουν άγχος και αγωνία για το εκπαιδευτικό μέλλον του παιδιού τους. Θα έλεγε κανείς ότι η κατάσταση γίνεται ένας φαύλος κύκλος που επιβραδύνει τη λύση του προβλήματος. Τέλος όσο περνούν οι μέρες συστηματικής απουσίας του παιδιού από το σχολείο και δημιουργούνται κενά στα μαθήματα και απομακρύνεται από τους συμμαθητές και από το δάσκαλο τόσο πιο δύσκολο του είναι να πάει σχολείο και προτιμά την ασφάλεια του σπιτιού.
Εν κατακλείδι, η σχολική φοβία είναι ένα πολυπαραγοντικό και πολυδιάστατο πρόβλημα το οποίο εμπλέκει μια συναισθηματική και κοινωνική δυσλειτουργία του παιδιού αλλά συγχρόνως υποδηλώνει και την οικογενειακή δυσαρμονία. Κρίνεται σκόπιμο να συνειδητοποιήσουν οι γονείς ότι αυτό που έχει σημασία είναι να μάθει το παιδί να προσαρμόζεται στο σχολικό περιβάλλον και να αντιμετωπίζει τα καθημερινά προβλήματα εκπαιδεύοντας το στη διαχείριση συναισθημάτων καθώς και σε δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων . Υψίστης σημασίας είναι επίσης η αποκατάσταση της ομαλής λειτουργίας μέσα στην οικογένεια. Ο βαθμός επίτευξης αυτού του στόχου θα καθορίσει και το βαθμό που το παιδί θα καταφέρει να ξεπεράσει το πρόβλημα του και θα αναδιαμορφώσει τις σχέσεις του με το οικογενειακό του και το κοινωνικό του περιβάλλον.
Η προσωπική συμμετοχή του γονέα σε κάθε τομέα της ζωής του παιδιού, η συζήτηση με το παιδί και η σταθερή διαπαιδαγώγηση θα δημιουργήσουν μια θετική ατμόσφαιρα και τις καλύτερες προοπτικές για να επιτευχθεί η επιστροφή του παιδιού στο σχολείο αλλά και η γενικότερη επιτυχία στη ζωή του.
